Trong hàng ngàn năm, con người nhìn bầu trời sao và thắc mắc về Sao Hỏa. Nó là thiên thể đầy mê hoặc đối với các nhà chiêm tinh cổ đại—những người nhìn lên bầu trời để tìm kiếm quá khứ và tương lai.

Trong hàng ngàn năm, con người nhìn bầu trời sao và thắc mắc về Sao Hỏa. Nó là thiên thể đầy mê hoặc đối với các nhà chiêm tinh cổ đại—những người nhìn lên bầu trời để tìm kiếm quá khứ và tương lai. Lần đầu tiên nhìn thấy hành tinh đỏ như lửa này, họ đã nghĩ nó là một ngôi sao. Nhưng khi bắt đầu nghiên cứu bầu trời, họ khám phá ra rằng các vì sao đều ở những vị trí cố định (mà sau này được sắp xếp thành các chòm sao) và du hành qua bầu trời một cách đều đặn. Tuy nhiên, Sao Hỏa và các “vì sao di động” khác lại có những tính chất khác biệt. Chúng trôi dạt qua bầu trời qua hết chòm sao này đến chòm sao khác, y hệt như chúng cùng đi theo một con đường vô hình vậy. Vì tính chất di động này, người Hi Lạp cổ đại đã đặt tên cho nó là planets, nghĩa là “nhà du hành.”

Mặc dù Sao Hỏa cũng có những tính chất này như các hành tinh khác, các nhà quan sát bầu trời còn phát hiện ra nó còn có những tính chất khác biệt. Một tính chất đó là màu đỏ bóng của nó, làm cho nó đặc biệt hơn đối với những hành tinh còn lại. Một đặc điểm quan trọng khác làm Sao Hỏa trở nên đặc biệt đó là cách nó di động trên bầu trời. Nơi các hành tinh khác di chuyển giống như một dải băng hẹp và có hướng di chuyển cố định, điều này lại không đúng với Sao Hỏa. Thay vào đó, sau khi di chuyển cùng hướng trong vài tháng, Sao Hỏa lại bắt đầu sáng rực lên rồi chuyển hướng chạy ngược lại. Vì tính chất đặc biệt này, cùng với màu đỏ sáng rực của mình, Sao Hỏa thường được gắn với chiến tranh, bạo lực, nguy hiểm và cái chết. Vì vậy, dân tộc cổ đại đã đặt tên nó theo tên của thần chiến tranh. Người Hi Lạp gọi nó là Ares, và người La Mã gọi là Mars.

Hàng ngàn năm trôi qua kể từ ngày Sao Hỏa được cho là một vì sao màu đỏ sáng rực rỡ trên bầu trời đêm nhưng sức mê hoặc của nó vẫn không hề giảm bớt. Kể từ những năm 1960, các công nghệ phức tạp và những nhiệm vụ không gian đã cung cấp cho các nhà khoa học nhiều thông tin và kiến thức có giá trị. Tuy nhiên, vẫn còn đó những câu hỏi không có lời giải đáp. Ví dụ, mặc dù ngày nay đã khá rõ ràng rằng không có sự sống trên Sao Hỏa, nhưng trước đây thì sao? Nếu có, thì chuyện gì đã xảy ra? Sự biến mất của sự sống có vẻ liên quan đến việc nước cạn kiệt trên hành tinh này, điều này cũng là một bí ẩn không được giải đáp. Các nhà khoa học có bằng chứng xác thực rằng nước đã từng chảy trên bề mặt Sao Hỏa, nhưng rõ ràng ngày nay không hề có dòng nước nào. Điều gì đã làm nó biến mất?

Vì sao phải khám phá Sao Hỏa?

Khi việc khám phá không gian tiếp diễn, các mảnh ghép về Sao Hỏa tiếp tục được phát hiện. Mặc dù vậy, vẫn có nhiều người băn khoăn liệu việc nghiên cứu Sao Hỏa có thật sự cần thiết hay không. Các nhiệm vụ không gian cực kỳ đắt tiền, chúng tốn đến hàng tỷ đô la một năm, nhưng các nhà khoa học vẫn khẳng định việc khám phá Sao Hỏa là thực sự cần thiết và phải được tiếp tục. Nguyên nhân là vì Sao Hỏa khá giống với Trái Đất, và vào khoảng 4 tỷ năm trước, khi 2 hành tinh hình thành, chúng có thể đã giống hệt nhau. Các nhà địa chất tin rằng đã có một thời Sao Hỏa có khí hậu ấm hơn vầ ẩm hơn, có lượng nước dồi dào trên bề mặt và một bầu khí quyển tương tự với Trái Đất. Tuy nhiên, do một nguyên nhân nào đó, Sao Hỏa đã thay đổi mạnh mẽ làm nó có vẻ như đang bị kềm chặt trong kỷ băng hà toàn cầu. Ngày nay, bề mặt hành tinh khô cằn và không hề có sự sống, bầu khí quyển không phù hợp với sự sống của con người và nhiệt độ trung bình vào ban ngày của nó lạnh hơn rất nhiều so với nơi lạnh nhất trên Trái Đất. Điều gì đã gây ra sự thay đổi đột ngột này? Và liệu Trái Đất có chịu số phận tương tự hay không? Nếu tiếp tục nghiên cứu Sao Hỏa, các nhà khoa học có thể tìm hiểu kỹ hơn về hành tinh đỏ, nhờ đó chúng ta có thể nhìn thấy được tương lai có thể xảy đến với Trái Đất.

Sao Hỏa đã từng, đang, và sẽ luôn là một hành tinh đầy bí ẩn và hấp dẫn. Không ai có thể biết được những nghiên cứu trong tương lai sẽ khám phá ra được thêm điều gì nữa. Nhưng với mỗi nhiệm vụ mới, mỗi mảnh kiến thức mới được thu thập, Sao Hỏa lại càng có sức ép mạnh hơn đối với những ai đang quyết tâm giải mã bí ẩn của nó. Nhà thiên văn và nhà văn William Sheehan đã bày tỏ suy nghĩ của mình về vì sao khám phá Sao Hỏa lại là việc quan trọng:

Sao Hỏa, thiên thể hấp dẫn trong nhiều thế kỷ, xuất hiện như một ngọn đèn lớn trong bầu trời đêm.

Đó là một căn phòng trống đang đợi ý tưởng của chúng ta ghé thăm và chinh phục…. Những nhà tiên phong dẫn chúng ta đến Sao Hỏa đã có nhiều nguồn cho nỗi ám ảnh của họ với hành tinh này. Nỗi ám ảnh này, đến lượt nó đã góp phần làm mê hoặc chúng ta. Những đặc điểm làm mê lòng người của Sao Hỏa có thể là hình ảnh của những anh hùng, có thể là những nét không hoàn mỹ, mặc dù những phiên bản cực kỳ lãng mạn thường cho chúng ta nhiều cảm xúc hơn là sự thật nằm trong những bộ óc chật hẹp. Tất cả những người tiên phong đều mơ về một thế giới tuyệt vời đang ở ngay trước mắt họ trước khi họ có thể đến đó trực tiếp rất lâu. Và vì vậy chúng ta vẫn sẽ tiếp tục khám phá Sao Hỏa trong trái tim và khối óc cho đến một ngày, chúng ta dỡ bỏ nó ra khỏi trí tưởng tượng và biến nó thành sự thật.1

Một bức ảnh cho thấy bề mặt đầy đất đá và thiếu vắng sự sống trên Sao Hỏa. 

 Trịnh Khắc Duy (Dịch)
(Còn nữa…)