Nguồn gốc tên gọi của các hành tinh trong Hệ Mặt Trời

Từ thời Hy Lạp cổ đại, con người đã nghiên cứu về thiên văn học, tìm tòi, phát hiện ra các vì sao, các thiên thể và những điều bí ẩn trong vũ trụ. Họ cũng đã có một nền văn minh tương đối phát triển , đặt biệt là di sản văn hóa “Thần thoại Hy Lạp”, từ lâu di sản này đã trở thành một giá trị phổ biến vô cùng quý báu của gia tài văn hóa nhân loại. Người Hy Lạp xưa đã dùng tên của những vị thần trong các câu chuyện thần thoại để đặt tên cho các vì sao trên bầu trời.

Bầu trời sao. Credit: Bob King

Vào năm 146 TCN, lúc bấy giờ đế chế La Mã đang là một quốc gia hùng mạnh, người La Mã đã tiến hành các cuộc chinh phạt vào các vùng xung quanh mình trong đó có Hy Lạp, Hy Lạp bị xâm lược và đã bị nhập vào đế quốc La Mã. Người La Mã đã chịu ảnh hưởng và tiếp thu văn hóa Hy Lạp một cách mạnh mẽ, nền văn học “Thần thoại Hy Lạp” cũng không phải ngoại lệ. “Thần thoại La Mã” đã ra đời dựa trên sự biến tấu lại từ “Thần thoại Hy Lạp”. Song, sự chế biến này gần với nguyên mẫu như sao chép đến nỗi khoa thần thoại học hầu như không có sự phân biệt giữa những vị thần Hy Lạp đổi tên La tinh với những vị thần Hy Lạp chính cống. Tương tự như người Hy Lạp, người La Mã cũng đã đặt tên cho các vì sao theo tên của các vị thần.

Đế chế La Mã

Sau thời kỳ cận đại, để tiếp nối truyền thống từ thời xa xưa, người phương Tây cũng đã đặt tên cho các thiên thể trên bầu trời theo tên của các vị thần. Vậy các hành tinh trong Hệ Mặt Trời được đặt tên theo những vị thần nào, chúng ta hãy cũng nhau điểm qua lần lượt 8 hành tinh ấy nhé.

1. Sao Thủy – Mercury

Với chu kỳ quỹ đạo bằng 88 ngày, chu kỳ giao hội trên quỹ đạo khi nhìn từ Trái Đất xấp xỉ 116 ngày, tốc độ này nhanh hơn hẳn những hành tinh còn lại và đã khiến người La Mã liên tưởng đến vị thần liên lạc và đưa tin một cách nhanh chóng-Mercurius. Tương ứng với thần thoại Hy Lạp, tên của vị thần này là Hermes.

Sao Thủy – hành tinh nhỏ nhất và gần Mặt Trời nhất.
Hình ảnh Sao Thủy được chụp từ tàu vũ trụ Messenger.
Image Credit: NASA/JHU/APL/Carnegie Institution of Washington

Thông tin thêm:
– Hành tinh bị khóa thủy triều với Mặt Trời.
– Tuy gần Mặt Trời nhất nhưng Sao Thủy không phải là hành tinh nóng nhất trong Hệ Mặt Trời vì hành tinh không có khí quyển để giữ lại nhiệt lượng.

2. Sao Kim – Venus

Sao Kim là thiên thể tự nhiên sáng thứ hai trong bầu trời tối, xếp sau Mặt Trăng. Hành tinh này có một ánh sáng rực rỡ. Vào những thời điểm sáng nhất, chúng ta có thể thấy ánh sáng từ Sao Kim lung linh, lấp lánh hình chữ thập. Chính vẻ đẹp tuyệt diệu, kì ảo này đã khiến người phương Tây xưa liên tưởng đến Aphrodite-nữ thần tình yêu và sắc đẹp trong thần thoại Hy Lạp. Sau này, người La Mã gọi nữ thần này là Venus.

Sao Kim còn có các tên gọi khác như Sao Thái Bạch, Sao Hôm, Sao Mai
Image Credit: NASA.

Thông tin thêm:
– Mật độ không khí trong khí quyển của Sao Kim khá lớn, thành phần chủ yếu là cacbon điôxít, do đó, nó là hành tinh nóng nhất trong Hệ Mặt Trời.

3.Trái Đất – Earth

Do Trái Đất chỉ được chấp nhận rộng rãi là một hành tinh vào thế kỷ XVII, nên không có một tên gọi truyền thống nào của các vị thần dành cho nó. Nguồn gốc tên gọi “Earth” từ một từ Anglo-Saxon ở thế kỷ thứ VIII là “erda”, có nghĩa là “nền” hay “đất”. Từ này có nguồn gốc sâu xa trong tiếng Đức cổ.

Trái Đất – hành tinh xanh của chúng ta.
Image Credit: NASA/NOAA GOES Project.

Thông tin thêm:
– Trái Đất là hành tinh duy nhất mà tên gọi trong tiếng Anh không bắt nguồn từ thần thoại Hy Lạp hay thần thoại La Mã, và cũng là hành tinh duy nhất đến nay có thuyết kiến tạo mảng.

4.Sao Hỏa-Mars

Sao Hỏa có màu cam đỏ đặc trưng, khá dễ dàng nhận biết khi nhìn lên bầu trời đêm. Màu sắc này có được là do bề mặt hành tinh chứa nhiều oxi sắt. Chính gam màu nóng này đã khiến người xưa liên tưởng đến binh đao, máu và chiến tranh. Người La Mã gọi Sao Hỏa là Mars – vị thần của chiến tranh, tương ứng với thần thoại Hy Lạp là thần Ares.

Sao Hỏa còn có tên gọi khác là “hành tinh đỏ”.
Image credit: NASA.

Thông tin thêm:
– Sao Hỏa có ngọn núi Olympus Mons, là ngọn núi cao nhất Thái Dương hệ, và hẻm núi Valles Marineris, hẻm núi dài và rộng nhất trong Hệ Mặt Trời.

5.Sao Mộc-Jupiter

Vì đây là hành tinh lớn nhất trong Hệ Mặt Trời, nên người La Mã đã đặt theo tên vị thần Jupiter – vua của các vị thần, tương ứng với thần thoại Hy Lạp là thần Zeus.

Sao Mộc- thiên thể sáng thứ ba trên bầu trời đêm sau Mặt Trăng và Sao Kim
Image credit: NASA.

Thông tin thêm:
– Sao Mộc là hành tinh có nhiều vệ tinh tự nhiên nhất trong Hệ Mặt Trời (với ít nhất 79 vệ tinh tự nhiên đã được biết tính đến thời điểm hiện tại)

6.Sao Thổ- Saturn

Thần Saturn trong thần thoại La Mã tương ứng với thần Cronus trong thần thoại Hy Lạp, là cha của thần Zeus.

Image credit: NASA/JPL-Caltech/SSI

Sao Thổ là hành tinh duy nhất trong Hệ Mặt Trời có khối lượng riêng trung bình nhỏ hơn nước

Thông tin thêm:
– Sao Thổ có một hệ thống vành đai bao gồm chín vành chính liên tục và ba cung đứt đoạn, chúng chứa chủ yếu hạt băng với lượng nhỏ bụi và đá.
– Khối lượng riêng trung bình của Sao Thổ chỉ bằng một phần tám so với của Trái Đất.

7.Sao Thiên Vương- Uranus

Sao Thiên Vương được phát hiện vào năm 1781. Vì trước đó Sao Mộc và Sao Thổ đã lần lượt được đặt tên theo vị thần Zeus và cha của Zeus-Cronus, cho nên người ta đã đặt tên cho hành tinh này là Uranus – thần bầu trời và cũng là ông nội của thần Zeus.

Sao Thiên Vương- Hành tinh có bầu khí quyển lạnh nhất trong Hệ Mặt Trời
Image credit: ESA/Hubble & NASA, L. Lamy/Observatoire de Paris

Thông tin thêm:
– Đây là hành tinh duy nhất được đặt theo tên của thần thoại Hy Lạp chứ không phải của La Mã.
– Hệ thống Sao Thiên Vương có cấu hình độc nhất bởi vì trục tự quay của hành tinh bị nghiêng rất lớn, gần như song song với mặt phẳng quỹ đạo của hành tinh.

8.Sao Hải Vương – Neptune

Từ Trái Đất, Sao Hải Vương hiện lên với màu xanh lam. Màu sắc này là do tầng ngoài khí quyển của Sao Hải Vương chứa một lượng lớn khí metan. Điều này đã khiến người ta liên tưởng đến vị thần biển cả-Neptune của người La Mã, tương ứng với thần Poseidon của người Hy Lạp.

Sao Hải Vương là hành tinh đầu tiên được tìm thấy bằng tính toán lý thuyết.
Image credit: NASA/JPL.

Thông tin thêm:

– Sao Hải Vương có khối lượng gấp 17 lần khối lượng của Trái Đất.
– Lực hấp dẫn trên bề mặt hành tinh này chỉ nhỏ hơn của Sao Mộc.

Vậy là chúng ta đã lần lượt điểm qua nguồn gốc tên gọi cũng như một vài thông tin thú vị của 8 hành tinh trong Hệ Mặt Trời. Chúc các bạn luôn vui vẻ và hãy giữ trong tim mình ngọn lửa nhiệt huyết, đam mê với thiên văn học.